باریکتر از مو

 #نکات_باریکتر_از_مو  | نکته دهم

هنگامی که از مردم پرسیده می‌شود: اگر بچه‌ای مُهر نماز را از جلوی نمازگزار بر دارد و برود، و یا کسی مُهر نماز را با پایش از جلوی نمازگزار به فاصله دوری پرت کند، وظیفه نمازگزار چیست؟ گاه پاسخ می‌دهند: باید بر پشت دست یا ناخن هایش و به ویژه ناخن شست سجده کند و نماز بخواند. و حال آن که بسیاری از مراجع بزرگوار تقلید مانند حضرت امام خمینی قدس سره می‌فرمایند که نمازگزار باید به ترتیب ذیل عمل کند:
اول ـ اگر چیزی که سجده بر آن صحیح است داشته باشد، مثلاً تک? کاغذی در جیب خود دارد، باید بر آن سجده کند.
دوم ـ چنانچه چیزی که سجده بر آن صحیح است نداشته باشد و وقت نماز نیز تنگ نباشد، باید نماز را بشکند و آن چیز را فراهم کند و دوباره نماز خود را بخواند.
سوم ـ اگر وقت نماز تنگ است به طوری که فراهم کردن آن چیز موجب قضای نمازش می‌شود، باید نمازگزار بر لباسش چنانچه از «پنبه» یا «کتان» است سجده کند.
چهارم ـ اگر لباسش از جنس دیگری غیر از پنبه و کتان است، باید بر همان چیز سجده کند.
پنجم ـ چنانچه آن هم ممکن نباشد، باید بر پشت دستش سجده کند.
ششم ـ اگر آن هم امکان ندارد، باید بر چیز معدنی مانند انگشتر عقیق سجده کند.
  قابل توجّه است در صورتی که وقت نماز وسعت دارد و نمازگزار چیزی را که سجده بر آن صحیح است ندارد، ولی مُهر نماز در فاصله نزدیکی؛ مثلاً، حدود یک یا دو قدمی نمازگزار وجود داشته یا پرت شده باشد، باید با رعایت جهت قبله ـ در صورتی که امکان دارد ـ و نگفتن ذکرهای نماز، به طرف مُهر نماز حرکت کند و سپس به نزدیک آن که رسید، ادامه نمازش را شروع کند و هنگام سجده بر آن سجده کند.(14)
در فرجام این نوشتار لازم است این نکته مهم به خاطر سپرده شود که در مسائل شرعی و نکته‌هایی که بیان شد، هر مقلّدی باید پس از آگاهی یافتن از فتوا و نظر مرجع تقلید خویش و مطابق بودن آن با نکته‌های یاد شده به آن‌ها عمل کند، مگر در مواردی که این نکات مورد اتفاق نظر همه مراجع تقلید بوده است. شایان ذکر است در صورتی که این نکته‌ها را می‌خواهیم برای دیگران بازگو کنیم، مآخذ و نشانی آن‌ها را در نظر داشته باشیم تا پذیرش این گونه مسائل برایشان بعید و دور از حقیقت ننماید.
امیدواریم با «عنایات خدا» بتوانیم مسائل و نکته‌های دیگری در زمینه احکام فقهی را به رشته تحریر در آوریم، و «مولوی» چه خوش گفته است:
این همه گفتیم لیک اندر بسیچ بی عنایات خدا هیچیم هیچ
بی عنایات حق و خاصان حق گر مَلَک باشد سیا هستَش ورق
ای خدا‌ ای فضل تو حاجت روا با تو یاد هیچ کس نَبْوَد روا
* * *
قطره دانش که بخشیدی زپیش متصل گردان به دریاهای خویش
قطره علم است اندر جان من وا رهانش از هوا وَز خاک تن

باریکتر از مو

 #نکات_باریکتر_از_مو  | نکته نهم

بعضی از مراجع معظّم تقلید می‌فرمایند: «بدن نمازگزار حتّی هنگام گفتن ذکرهای مستحبِ نماز، غیر از بِحَولِ اللّهِ... ، باید آرام و بی حرکت باشد، به گونه‌ای که اگر نمازگزار در حال حرکت بدن ذکر بگوید، مثلاً هنگام رفتن به رکوع یا سجده، تکبیرهای مستحب را به قصد ذکر مخصوصی که در نماز وارد شده است و دستور آن را داده اند بگوید، باید نماز را دوباره بخواند. امّا چنانچه به این قصد که ذکر و یاد خدا در هر جای نماز خوب و پسندیده است، بخواهد ذکری مستحب مانند تکبیر را بگوید، نمازش صحیح است، هرچند بدنش در حال حرکت باشد..»

باریکتر از مو

 #نکات_باریکتر_از_مو  | نکته هشتم

بعضی از نمازگزاران و به ویژه بانوان برای بهره مندی از ثواب بیشتر و پس از پایان قنوت نماز، دست‌های خود را به سر و صورت و سینه می‌کِشند.
برخی از مراجع معظّم تقلید این کار را در همه نمازها، چه واجب و چه مستحب، و برخی دیگر فقط در نمازهای واجب، نه تنها مستحب نمی‌دانند، بلکه مکروه و ترک آن را دارای ثواب و پاداش می‌دانند

باریکتر از مو

 #نکات_باریکتر_از_مو  | نکته هفتم

مسأله‌ای را در رساله‌های توضیح المسائل بدین مضمون می‌خوانیم: «نمازگزار در سجده باید سرِ دو انگشت بزرگ پاهایش را به زمین بگذارد، و اگر انگشت‌های دیگر پاهایش را به زمین بگذارد، نمازش باطل است..»
برخی با خواندن این مسأله گمان کرده اند که اگر نمازگزار به همراه سرِ دو انگشت بزرگ پاهایش، انگشت‌های دیگر پاهایش را نیز به زمین بگذارد، نمازش باطل است و حال آنکه منظور از این مسأله آن است که چنانچه نمازگزار در سجده، سر دو انگشت بزرگ پاهایش را اصلاً به زمین نگذارد و به جای آن‌ها انگشت‌های دیگر پاهایش را بگذارد، در این صورت است که نمازش باطل می‌شود، و روشن است که معمولاً چنین حالتی برای نمازگزاران کمتر پیش می‌آید.

باریکتر از مو

 #نکات_باریکتر_از_مو  | نکته ششم

می دانیم که اگر بخواهیم به ثواب کامل
الهی سینه‌ای ده آتش افروز در آن سینه دلی وان دل همه سوز
کارهای مستحب دست یابیم، باید آن‌ها را به همان گونه‌ای که شارع مقدس و از طریق مرجع تقلیدمان دستور داده است، انجام دهیم. یکی از این کارهای مستحب بالا بردن دست‌ها هنگام گفتن تکبیرة الاحرام و تکبیرهای بین نماز است.
برخی از مراجع بزرگوار تقلید مانند حضرت امام خمینی قدس سره می‌فرمایند: «برای نمازگزار مستحب است هنگام گفتن تکبیرة الاحرام دست‌های خویش را تا مقابل صورت و یا تا مقابل گوش‌ها بالا ببرد به طوری که با آغازِ بالا بردنِ دست‌ها، گفتنِ اَللّهُ أَکبَر را نیز آغاز کند و با پایانِ بالا بردنِ دست‌ها، که دست هایش مقابل صورت یا گوش‌ها می‌رسد، گفتن اَللّهُ أَکبَر را نیز به پایان رسانَد.
بهتر است که دست‌ها از برابر گوش‌ها عقبتر نرود و انگشتان دست‌ها به هم چسبیده و کف دست‌ها رو به قبله باشد..»

باریکتر از مو

 #نکات_باریکتر_از_مو  | نکته پنجم

بسیاری از مراجع معظّم تقلید مانند حضرت امام خمینی قدس سره خواندن دعا به زبان غیر عربی مانند فارسی، ترکی و انگلیسی و خواندن اشعاری را که دارای مضمون دعا و مناجات خداست، در نماز جایز می‌دانند. بنابراین هر نمازگزاری طبق فتوا و نظر بعضی مراجع و نه همه آنان، می‌تواند مثلاً در قنوت نماز چنین دعاهایی را بخواند:(6)
إلهی عَبدُکَ العاصی أَتاکا مُقِرّا بِالذُّنوبِ و قَد دَعاکا

باریکتر از مو

 #نکات_باریکتر_از_مو  | نکته چهارم

برخی گمان کرده اند اگر هنگام مسح سر، دست وضو گیرنده با رطوبت و تَری پیشانی او تماس پیدا کند و مخلوط شود، وضوی وی باطل می‌شود.
حال آن که طبق نظر اکثر مراجع معظّم این مسأله دو صورت دارد:
1 ـ اگر مسح پا با همان قسمت از دست که با آب پیشانی تماس پیدا کرده و مخلوط شده است انجام شود، در این صورت وضو باطل می‌گردد.
2 ـ چنانچه مسح پا با قسمت دیگری از دست که با آب پیشانی تماس پیدا نکرده و مخلوط نشده است، انجام شود، وضو صحیح است. مثلاً، انگشتان دست هنگام مسح سر، با رطوبت پیشانی مخلوط نشده باشد و مسح پا نیز با رطوبت باقیمانده در انگشتان دست و نه کف دست انجام گیرد.

باریکتر از مو

 #نکات_باریکتر_از_مو  | نکته سوم

بعضی از مراجع بزرگوار تقلید مانند حضرت امام خمینی قدس سره چگونگی مسح سر را، حتّی در حال اختیار و نه اضطرار، به ده صورت جایز می‌دانند.
1 ـ با دست راست.
2 ـ با دست چپ.
3 ـ از بالا به پایین.
4 ـ از پایین به بالا.
5 ـ با داخل و کف دست.
6 ـ با بیرون و پشت دست.
7 ـ با ساعد و فاصله میان مچِ دست تا آرنج.
8 ـ به صورت طولی و عمودی.
9 ـ به صورت عرضی و افقی.
10 ـ به صورت زیگزاگ.(4)

باریکتر از مو

 #نکات_باریکتر_از_مو  | نکته دوم

گاهی گفته می‌شود: چنانچه خانم‌ها در برابر نامَحرَم و در مکان‌هایی مانند ایستگاه‌های قطار و یا بین راه وضو بگیرند، وضوی آنان باطل می‌شود! و حال آن که طبق فتوای غالب مراجع تقلید در چنین مواردی وضوی بانوان باطل نیست و صحیح است. اگر بانوان در برابر مردان نامحرم به طوری وضو بگیرند که حجاب شرعی خود را رعایت نکنند؛ مثلاً، قسمت‌های مچ دست به بالا یا موها و یا روی پای آنان هنگام شستن و مسح کردن در برابر دید نامحرم باشند، در این صورت فقط به جهت رعایت نکردن حجاب شرعی مرتکب کار حرامی شده اند، ولی وضویشان صحیح است.

باریکتر از مو

 #نکات_باریکتر_از_مو  | نکته اول

یکی از شرایط صحت وضو را در رساله‌های توضیح المسائل بدین مضمون می‌خوانیم:
«در وضو باید شستن صورت و دست‌ها و مسح سر و پاها را خودِ انسان انجام دهد و اگر شخص دیگری او را وضو دهد یا در رساندن آب به صورت و دست‌ها و مسح سر و پاها به وی کمک کند، وضویش باطل است..» (1) برخی با خواندن این مسأله گمان کرده اند که اگر در حال اختیار شخصی با ظرفی داخل مُشت وضو گیرنده آب بریزد، وضوی او باطل می‌شود. در صورتی که طبق نظر غالب مراجع چنین کمک‌هایی وضو را باطل نمی‌کند، بلکه این کار فقط برای وضو گیرنده مکروه است زیرا خودِ عمل شُستن یا مسح را وضو گیرنده انجام می‌دهد، نه آن شخص.

البته اگر آن شخصِ کمک کننده به تنهایی و در حال غیراضطرار و مثلاً با دست‌های خودش عمل شستن یا مسح را برای وضوگیرنده انجام و در حقیقت او را وضو دهد، و یا مثلاً، دست وضوگیرنده را در دست خودش بگیرد و با همکاری و مشارکت او عمل شستن یا مسح را برای وضو گیرنده انجام دهد، و در حقیقت در رساندن آب به صورت و دست‌ها و مسح سر و پاها به وی کمک کند، در این حالت است که وضو باطل می‌شود.(2)

-----------------------------

1) توضیح المسائل مراجع، گردآوری سید محمد حسن بنی هاشمی خمینی، 2 جلد، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1376، ج 1، ص 167، شرط یازدهم.