تفسیر قرآن - از خدا و پیامبر خدا پیشی نگیرید
#زندگی_با_قرآن
آیه
یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لَا تُقَدِّمُواْ بَیْنَ یَدَىِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَاتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه
اى کسانى که ایمان آوردهاید! (در هیچ کارى) بر (حکم) خدا و پیامبر او پیشى نگیرید و از خداوند پروا کنید، که خداوند شنوا و دانا است.
نکته ها
سه سورهى مائده، حجرات و ممتحنه که درباره مسائل حکومتى و اجتماعى است، با جملهى «یا ایّها الّذین آمنوا» شروع شده است.
در آغاز سورهى مائده مىخوانیم: «یا ایّها الّذین آمنوا اوفوا بالعقود» اى کسانى که ایمان آوردهاید! به پیمانهاى خود وفادار باشید و در سورهى ممتحنه مىخوانیم: «یا ایّها الّذین آمنوا لاتتّخذوا عدوّى و عدوّکم اولیاء» اى کسانى که ایمان آوردهاید! دشمن من و دشمن خود را سرپرست خود قرار ندهید و در این سوره مىخوانیم: اى کسانى که ایمان آوردهاید! بر حکم خدا و رسول پیشى نگیرید.
این آیه مىخواهد مؤمنان را همچون فرشتگان تربیت کند، زیرا قرآن دربارهى آنها مىفرماید: در سخن بر خدا سبقت نمىگیرند و تنها طبق دستور او عمل مىکنند. «لایَسبِقونَه بِالقَول و هم باَمرِه یَعمَلون»(1)
قرآن، موارد تقدّم و پیشى گرفتن بر پیامبر را بیان نکرده است تا شامل نهى از انواع پیش افتادنها در امور عقیدتى، اجتماعى، سیاسى، اقتصادى و غیر آن در گفتار وکردار گردد.
خداوند از تقدّم بر رهبر جامعه اسلامى به شدّت نهى نموده است، زیرا کسى که در کارهایش از خدا و پیامبر پیشى مىگیرد، در مدیریّت نظام اسلامى خلل وارد کرده و جامعه را به هرج ومرج مىکشاند و در حقیقت نظام قانونگذارى را بازیچه تمایلات خود قرار مىدهد.
عمل به این آیه، جلوى بسیارى از خطاها را مىگیرد. زیرا گاهى خواستهى مردم، پیروى انسان از حدس و تخمین یا میل به ابتکار ونوآورى و یا قضاوت عجولانه و یا گمان آزاداندیشى، انسان را وادار به گفتن، نوشتن و یا گرفتن تصمیماتى مىکند که ناخودآگاه از خواستهى خدا و رسول جلو مىافتد. همان گونه که گروهى به گمان عبادت، قاطعیّت، انقلابى بودن و زهد و ساده زیستى، از خدا و رسول پیشى گرفتند و به قول معروف کاسهى داغتر از آش شدند.
پذیرش و عمل به آن دسته از آداب و عادات و رسوم اجتماعى و یا مقرّرات و قوانین بشرى که ریشه در قرآن و حدیث ندارد و برخاسته از عقل و فطرت نیست، نوعى پیش افتادن از خدا و رسول است.
نمونههاى پیشافتادن
به چند نمونه تاریخى از پیشى گرفتن بر پیامبر که در تفاسیر و روایات آمده، توجّه کنیم:
1. در عید قربان، گروهى قبل از پیامبرصلى الله علیه وآله قربانى کردند، به آنان گفته شد: «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»(2)
2. پیامبر اسلامصلى الله علیه وآله گروهى را براى تبلیغ نزد کفّار فرستاد. کفّار نمایندگان پیامبر را کشتند و تنها سه نفر توانستند فرار کنند. این سه نفر در مسیر بازگشت دو نفر از کفّار قبیلهى بنىعامر را به انتقام کشته شدن دوستان خود کشتند، در حالى که آن دو نفر بىتقصیر بودند. قرآن آنان را به خاطر این عمل خودسرانه توبیخ کرد که چرا بدون دستور پیامبر دست به این عمل زدید؟(3) «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
3. قوم بنىتمیم از پیامبرصلى الله علیه وآله امیر و حاکم خواستند. خلیفهى اوّل و دوّم هر کدام شخصى را پیشنهاد کردند و با هم مشاجره مىکردند که کاندیداى من بهتر است، آیه نازل شد: «لاتقدّموا بین یدى اللَّه... و لاترفعوا اصواتکم»(4)
4. امام معصومعلیه السلام به شخصى فرمود: این دعا را بخوان: «لااله الاّ اللّه...» تا آنجا که مىفرماید: «یُحیى و یُمیت». شنونده از پیش خود جملهاى اضافه کرد و گفت: «و یمیت و یحیى» حضرت فرمودند: جملهى تو صحیح است، امّا آنچه من مىگویم بگو و سپس آیهى «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله» را براى او تلاوت فرمودند.(5)
5. بعضى اصحاب پیامبر اسلامصلى الله علیه وآله خواب و خوراک و آمیزش با همسر را بر خود حرام کردند. حضرت ناراحت شده و مردم را جمع کرده و فرمودند: من خودم غذا مىخورم، مىخوابم و با همسرم زندگى مىکنم. راه و روش و سیرهى زندگى من این است، پس هرکس از این راه پیروى نکند، از من نیست. «فمَن رَغِب عن سنّتى فلیس منّى»(6)
6. با این که پیامبر اسلامصلى الله علیه وآله ازدواج موقّت را شرعى و قانونى اعلام فرمودند، امّا خلیفهى دوم آن را حرام کرد. این خود، نوعى پیش افتادن از پیامبرصلى الله علیه وآله است که در این آیه از آن نهى شده است. «لاتقدّموا بین یدى اللَّه و رسوله»
7. در سال هشتم هجرى که پیامبر اسلامصلى الله علیه وآله براى فتح مکه از مدینه حرکت کردند، بعضى از مسلمانان در این سفر روزه خود را افطار نکردند، با این که مىدانستند مسافر روزه ندارد و مىدیدند که پیامبرصلى الله علیه وآله افطار کرده است. اینها در واقع از پیامبرصلى الله علیه وآله پیشى گرفتند.
