مرثیه خوانی - مراحل آماده سازی مرثیه
#فن_رثا
#آموزش_مهارتهای_مداحیمقام معظم رهبری مد ظله العالی: یقینا یکی از عواملی که دین را ، معنویت را ، عقیده را و اخلاق را در یک جمعیتی در طول تاریخ حفظ می کند ، عواطف است؛ در کنار عقل و خرد و استدلال . انبیاء و فرستادگان الهی ننشسته اند با مردم با زبان فلسفی حرف بزنند ؛ اگر چه برای فهمیدن کلام آنها و تعمق در بیان آنها عقل فلسفی لازم بوده و هست ؛ یعنی فلاسفه ی بزرگ از سفره ی گسترده عمومی انبیای الهی بیشترین بهره را می برند ؛ اما این سفره ، سفره خاص نیست ؛ لذا زبان آن ، زبان استدلال عقلی و بگو و مگو و ان قلت و قلت نیست ؛ این زبان ، ترکیبی است از اندیشه و عقل و عواطف ؛ عاطفه است که می تواند مسیر فهم عقلی و حرکت عقلی و جریان عقلی را هموار کند.
معمولاً طلاب و فضلاء در آماده نمودن روضه و مرثیه ، مشکل اساسی دارند و نمی دانند که چطور مرثیه آماده نمایند که به همین دلیل بیشتر به دنبال روضه ها و مراثی آماده برای اجرا می باشند .
از این رو لازم است مراحل آماده سازی مرثیه مطرح شود .
1 – انتخاب شخصیت اصلی برای مرثیه خوانی .
مثال: مرثیه امام حسین(ع) – مرثیه حضرت عباس(ع) و مرثیه حضرت علی اصغر(ع) .
2 – (نکته کلیدی و طلائی) مشخص نمودن نقطه اوج احساسی مرثیه مورد نظر .
احساسی ترین و حساسترین قسمت مرثیه که هر کسی آن را بشنود تحت تأثیر قرار گرفته و اشک از چشمانش جاری شود.
نکته1: در آماده نمودن مرثیه قبل از اجرا نقطه اوج احساسی مرحله دوم است ولی در موقع اجرا در مراحل آخر اجرا می شود.
نکته2: اوج احساسی مرثیه گاهی جملات کلیدی عربی مرثیه و گاهی غیر آن است.
مثال1 : اوج احساسی مرثیه امام حسین(ع) :
نشستن شمر ملعون بر روی سینه امام حسین (ع)
مثال 2: اوج احساس مرثیه حضرت عباس(ع) :
امام حسین ع وقتی صحنه غرقه در خون شدن، پیکر پر ازتیر قمر بنی هاشم ع دستهای بریده شده و چشم های تیرخورده حضرت عباس ع را دیدند ، با کمر خمیده به حضرت نگریست و با صدای بلند گریه کردو فرمود:
اکنون پشتم شکست و رشته تدبیر و چاره ام از هم پاشید و دشمن مرا شماتت کرد .
تذکر :
1 – هر مرثیه می تواند یک یا چند نقطه اوج احساسی داشته باشد که باید یک نقطه اوج احساسی انتخاب شود ، نه چند نقطه اوج .
2 – چون هر مرثیه یک یا چند نقطه اوج دارد ، پس می توان به تعداد نقطه اوج های احساسی هر مرثیه ، برای آن معصوم و شخصیت روضه ، مرثیه مستقل اجراء کرد که به آن بخش ها و گوشه های مراثی اطلاق می شود .
3 – انتخاب عبارات و جملات عربی (احساسی)
مثال1 : مرثیه امام حسین(ع) : اَلشِّمرُ جالِسٌ عَلی صَدرِکَ .
مثال2 : مرثیه حضرت عباس(ع): الآنَ انکَسَرَ ظَهری وَ قَلَّت حیلَتی وَ شَمَّت بی عَدُوّی.
یا اَخی ! یا حُسَین ! عَلَیکَ مِنِّی السَّلام
4 - مطالعه و آماده نمودن متن مرثیه
نقطه اوج احساسی را که پیدا کردیم ، حال باید مخاطب کاملاً آماده شود تا نقطه اوج احساسی را بشنود و تحت تأثیر قرار گیرد ، برای ایجاد آمادگی در مخاطب ، باید ببینیم چه محتوائی را قبل از اوج بخوانیم .
مثال1 : مرثیه امام حسین(ع):
... هلال ابن نافع (از سربازان دشمن) می گوید :
نگاه به قتلگاه کردم دیدم حسین ع به خود می پیچد و در حال جان دادن است . من هرگز کشته آغشته به خونی را این چنین ندیده بودم .
عمر سعد به شخصی که در جانب راستش بود ، گفت : برو حسین ع را راحت کن .
خولی به این قصد به سوی حسین ع رفت ولی لرزه بر اندامش افتاد و بازگشت .
سرانجام شمر وارد قتلگاه شد .
مثال2 : مرثیه حضرت عباس (ع) :
... وقتی که دست های عباس ع جدا شد ، در حالی که از دو طرف دستش خون می ریخت به دشمن حمله کرد تا این که ظالمی با گرز آهنین بر سر مبارکش زد و آن را شکافت . آن هنگام آن مظلوم به زمین افتاد و در خون خود غوطه ور گردید و صدا زد : یا اَخی ! یا حُسَین ! عَلَیکَ مِنِّی السَّلام .
ای برادر ! ای حسین ! خدا حافظ ...
