محتوای علمی - مهارتی مربیان فرهنگی

سوره مائده آیه5
ألْیَوْمَ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّبَتُ وَطَعَامُ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَبَ حِلٌّ لَّکُمْ وَ طَعَامُکُمْ حِلٌّ لَّهُمْ وَالُْمحْصَنَتُ مِنَ الْمُؤْمِنَتِ وَالُْمحْصَنَتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکَتِبَ مِن قَبْلِکُمْ إِذَآ ءَاتَیْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِینَ غَیْرَ مُسَفِحِینَ وَلَا مُتَّخِذِى أَخْدَانٍ وَمَن یَکُفُرْ بِالْإِیمَنِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِى الْأَخِرَةِ مِنَ الْخَسِرِینَ‏

ترجمه
امروز، همه‏ى چیزهاى پاک و دلپسند براى شما حلال شده است، و طعام اهل کتاب براى شما حلال است و طعام شما نیز براى آنان حلال است. و (ازدواج با) زنان پاکدامن و با ایمان و نیز زنان پاکدامن از کسانى که پیش از شما به آنان کتاب آسمانى داده شده مانعى ندارد. در صورتى که مهریه زنان را بپردازید وپاکدامن باشید نه زناکار، و نه دوست گیرنده‏ى پنهانى (و نامشروع) و هر کس به ایمان خود کفر ورزد، قطعاً عمل او تباه شده و او در آخرت از زیانکاران است.


نکته ها
این آیه مى‏فرماید: طعام اهل کتاب براى مسلمین حلال است، ولى با توجّه به اینکه در آیات قبل براى استفاده از گوشت، بردن نام خدا شرط حلال بودن ذکر شده است مى‏فهمیم که مراد از حلال بودن طعام یهود ونصارى براى مسلمین، طعام‏هاى غیر گوشتى است. در روایات اهل‏بیت‏علیهم السلام هم منظور از طعام را گندم، جو وحبوبات دانسته‏اند. برخى لغت‏شناسان مانند ابن‏أثیر و خلیل نیز گفته‏اند: در فرهنگ حجاز، به گندم هم طعام گفته مى‏شود. [21]
چون این آیه، راه را براى رفت و آمد و غذا خوردن و ازدواج با اقلّیت‏هاى دینى باز کرده و ممکن است مسلمانان براى رسیدن به دختران یهودى و مسیحى هر روز رفت و آمدشان را بیشتر، و کم‏کم تحت تأثیر تفکّر و آداب آنان قرار بگیرند و از راه اسلام جدا شوند، آخر آیه هشدار مى‏دهد که هر کس ایمان خود را نادیده بگیرد عمل او تباه است. «و من یکفر بالایمان فقد حبط عمله»
«أخدان»، جمع «خِدْن»، به معناى دوست است، ولى معمولاً در مورد دوستى‏هاى پنهانى و نامشروع به کار مى‏رود.
در مسأله‏ى غذا، آیه به طرفین مسلمان و اهل‏کتاب، اجازه مى‏دهد که از طعام یکدیگر استفاده کنند، «اُحلّ لکم... حلّ لهم» ولى در ازدواج، تنها اجازه‏ى زن گرفتن از اهل کتاب را مى‏دهد و اجازه‏ى زن دادن را نمى‏دهد، «المحصنات من الّذین اوتوا الکتاب» (چون معمولاً زنان، به خاطر عواطفشان، تحت تأثیر مردان قرار مى‏گیرند، لذا اگر زنان اهل کتاب به اسلام بگروند، رشد است، امّا زن مسلمان اگر به آنان گرایش یابد، سقوط است. از این رو زن دادن به اهل کتاب، جایز نیست.)
«مُحصِن» و«مُحصَنة»، به معناى عفیف‏بودن، آزادبودن، همسر داشتن ومسلمان بودن است. در اینجا مراد از «محصنات» زنان عفیف است وگرنه ازدواج با زن شوهردار قطعاً حرام است.
مراد از جواز ازدواج با اهل کتاب در این آیه، ازدواج موقّت است، [22] به دلیل روایات متعدّد و به خاطر کلمه‏ى «اُجورهنّ» که بیشتر در مورد مهریه‏ى ازدواج موقّت به کار مى‏رود.
کسى‏که به حقّانیّت چیزى اقرار کند ولى به آن عمل نکند، عملش تباه است. امام‏صادق‏علیه السلام ذیل آیه «و مَن یکفر بالایمان فقد حبط عمله» فرمودند: «تَرک العمل الّذى اقرّ به» [23]
در روایت دیگرى امام صادق‏علیه السلام فرمودند: کمترین چیزى که شخص به خاطر آن از ایمان خارج مى‏شود آن است که نظرى را بر خلاف حقّ بیابد و بر همان نظر بنابگذارد و از آن دفاع کند، آنگاه حضرت این آیه را تلاوت کردند: «و مَن یکفر بالایمان فقد حبط عمله» [24]

21) تفسیر المیزان ؛ کافى، ج‏6، ص‏341.
22) در این مسئله هرکس باید نظر مرجع تقلید خود را مطالعه نماید.
23) تفسیر نورالثقلین، ج‏1، ص 595.
24) وسائل، ج، 27، ص‏60



پیام ها
1- در بیان احکام و قوانین، از عنصر زمان نباید غافل بود. «الیوم»
2- قوانین تشریع با نظام تکوین هماهنگ است. (آنجا که طبع سلیم مى‏پسندد، قانون نیز حلال مى‏کند) «اُحلّ لکم الطیّبات»
3- پاکدامنى زن، در هر مذهبى که باشد، یک ارزش است. «والمحصنات من المؤمنات و المحصنات من الّذین اُوتوا الکتاب»
4- پاکدامنى، هم براى مردان وهم براى زنان، شرط است. «المحصنات، محصِنین»
5 - در انتخاب همسر به اصل ایمان وپاکدامنى توجّه شود. «والمحصنات‏من‏المؤمنات»
6- اغفال و کلاهبردارى، حتّى نسبت به غیر مسلمان ممنوع است. «آتیتموهنّ اُجورهنّ» (رعایت حقّ اقتصادى زن گرچه مسلمان نباشد واجب است)
7- زن، حقّ مالکیّت دارد، چه مسلمان و چه غیر مسلمان. «اُجورهنّ»
8 - مهریه را باید به خود زن داد. «آتیتموهنّ اجورهنّ» ونفرمود: «آتیتم اجورهنّ»
9- پرداخت اجرت به زن باید به خاطر ازدواج باشد، نه به خاطر زنا و روابط نامشروع. «آتیتموهنّ اجورهنّ محصنین غیر مسافحین ولا متّخذى اخدان»
10- ابتدا راه حلال را نشان دهید سپس راه انحرافى را ببندید. «و المحصنات من المؤمنات... محصنین غیر مسافحین»
11- برقرارى روابط نامشروع و پنهانى، حتّى با غیرمسلمان ممنوع است. «و لامتّخذى أخدان»
12- خوردن طعام اهل‏کتاب وگرفتن همسر پاکدامن از آنان حلال است. جمله «احلّ لکم... والمحصنات من الذین اوتوا الکتاب من قبلکم»
13- اختلاط با اهل‏کتاب و زندگى در میان آنان و سفر به کشورشان، یکى از لغزشگاه‏هاست. از این رو، در این آیه، پس از جواز ارتباط، هشدار مى‏دهد که مواظب باشید روابط اقتصادى و خانوادگى، اعتقاد شما را عوض نکند و به خاطر رسیدن به همسر، ایمانتان را از دست ندهید. «و من یکفر بالایمان»